Orgel Anders with Geerten van de Wetering

24 september 2024, interview

Amare presenteert dit najaar de serie Orgel Anders in de Nieuwe Kerk. Een fantastische kennismaking met het Duyschot/Witte-orgel, en met de vele facetten van de orgelmuziek. We stellen je voor aan de mastermind hierachter: organist Geerten van de Wetering.

Wat was de eerste keer dat je in aanraking kwam met orgelspel? En wanneer wist je dat dit hét instrument zou zijn voor jou?
“Er stond bij ons een orgel in de huiskamer. Twee van mijn oudere broers speelden al orgel. Als kleine jongen kroop ik vaak achter het orgel om gewoon wat uit te proberen en te spelen. Zo vaak, dat mijn ouders op een gegeven moment zeiden: ga jij ook maar op orgelles.”

Jij bent de vaste bespeler van het Duyschot/Witte-orgel in de Nieuwe Kerk, en kent het instrument door en door. Waarin onderscheidt het orgel zich volgens jou?
“Het orgel is een mengeling van oud, 18e eeuws pijpwerk (van Duyschot) en later, 19e eeuws materiaal (van Witte). Vandaar dat we het vaak over het Duyschot/Witte-orgel hebben. Witte heeft het orgel bij de ombouw in 1867 een romantischer karakter gegeven. Gelukkig heeft hij het schitterende front uit 1703 toen intact gehouden! 19e eeuwse muziek, zoals Brahms en Mendelssohn, klinkt heel goed op dit orgel, onder andere vanwege de prachtige grondstemmen. Maar ook Bach en andere barokmuziek klinkt er prachtig op. De ruimte van de Nieuwe Kerk leent zich, gezien de akoestiek, ook heel goed voor de combinatie met orkest.”

Wat is de meest voorkomende misvatting over orgels die je hoort?
“Dat het orgel stoffig en ouderwets is. Ik probeer met eigentijdse en aantrekkelijke programma’s te laten zien dat dit absoluut niet het geval is: het orgel is een hele waardevolle toevoeging binnen het culturele muziekaanbod van nu! Het is mooi om te zien dat publiek, dat soms voor het eerst een orgel in een concert hoort, altijd weer onder de indruk raakt van zo’n imponerend, monumentaal instrument, dat zowel fluisterzacht als overweldigend kan klinken.”

Dit jaar presenteert Amare de serie Orgel Anders in de Nieuwe Kerk, die (mede) door jou is samengesteld. Welke werken heb jij geselecteerd en waarom?
“Samen met de interim-programmeur bij Amare heb ik een serie rond het orgel samengesteld. We hebben een zo divers mogelijke serie concerten willen maken, om het orgel in al zijn variëteit te presenteren. Zo is er volgens mij een hele spannende en aantrekkelijke programmering ontstaan! In het eerste concert op woensdag 18 september, Bach & Beyond, klonken veel werken van Bach, maar niet zomaar standaard repertoire. Zo klonk Bach’s Concerto in a-moll (BWV 593) in een versie voor orgel en orkest van Marcel Dupré, een versie die nog niet lang geleden ontdekt is en zelden klinkt in concerten. Bovendien stond er bij het orkest nog een tweede orgel opgesteld, dat gebruikt wordt voor de uitvoering van Bachs concert in g-klein (BWV 1058). Ook speelde ik met organiste Francesca Ajossa een vierhandig bewerking van een cantatedeel van Bach en een werk voor twee orgels.

Ook wilden we ruimte geven aan de nieuwe muziek. In het eerste concert klonk bijvoorbeeld een nieuw werk van Celia Swart voor orgel en panfluit. Op woensdag 16 oktober klinken er diverse nieuwe werken voor Ensemble Klang en orgel. In dat concert speel ik ook Volumina, een iconisch werk uit de 20e eeuwse orgelmuziek! Heel bijzonder om zulke nieuwe klanken met hele oude pijpen tot klinken te laten komen!”

In deze serie verzorgen twee collega’s van jou ook een optreden: Leo van Doeselaar en Cindy Castillo. Waarom heb je hen geselecteerd?
“Bij Leo van Doeselaar speelt een mooie geschiedenis mee: hij heeft als tiener les gehad van de toenmalige organist Gerard Akkerhuis op het orgel van de Nieuwe Kerk. Ook speelde hij zijn eerste openbare concert in de Nieuwe Kerk. Toen we contact hadden over dit concert, stuurde hij een prachtige oude foto uit de jaren ’60 waarop hij achter de klavieren van het orgel in de Nieuwe Kerk zit. In het concert op 4 december (met een kwinkslag naar Sinterklaas) speelt hij een programma dat het orgel op het lijf geschreven is. Dat wordt een mooi weerzien tussen orgel en organist dus!

Cindy Castillo maakt bijzondere programma’s, met zowel oude als nieuwe muziek. In de Nieuwe Kerk combineert ze op 13 november Bach met onbekend, eigentijds repertoire. Het leek ons mooi om ook een buitenlandse (vrouwelijke!) organist in de programmering op te nemen.”

Mensen associëren het orgel vaak met kerkdiensten. De werken die jij op het orgel speelt zijn juist virtuoze, seculiere concertstukken. Kun je meer zeggen over dat verschil?
"Het orgel is van oudsher inderdaad een begeleidingsinstrument. Ook het Duyschot/Witte-orgel was aanvankelijk vooral hiervoor bedoeld. Maar het is meer dan dat: het orgel is óók een concertinstrument. Juist nu de kerkelijke functie voor het Duyschot/Witte-orgel sinds de jaren ’70 is verdwenen, is het prachtig dat dit instrument na de recente restauratie weer opgenomen kan worden in de concertreeks in de Nieuwe Kerk. Er is heel veel mooie muziek geschreven voor het orgel, en met de gevarieerde programmering rond het orgel komend najaar kunnen mensen alle kleuren van het orgel ontdekken. Een prachtige (hernieuwde) kennismaking met dit instrument dus!"

Is er een orgelwerk dat je nog graag wilt spelen of componeren?
"Het zou me fantastisch lijken als er een nieuw concert voor orgel en orkest geschreven zou gaan worden voor het orgel in de Nieuwe Kerk!"