Alles over iconische dansvernieuwer Pina Bausch

januari 2025, artikel

De naam Pina Bausch heeft een mythische klank voor iedereen die van dans houdt. Maar wie was zij en wat maakt haar werk zo spectaculair en vernieuwend dat het nog steeds gedanst wordt? In dit artikel vertellen we je meer over de vrouw die tot de grootste dansvernieuwers van de 20ste eeuw wordt gerekend.

Meer dan 35 jaar lang was Pina Bausch directeur van het Tanztheater Wuppertal, waarvoor zij meer dan 40 producties maakte. Vele daarvan reisden de wereld over en worden nog steeds gedanst. In 2025 verwelkomen wij exclusief in Amare Kontakthof – Echoes of ’78. Een nieuwe bewerking van het beroemde Kontakthof (1978) van Pina Bausch, waarin toen en nu, film en live theater terug komen.

Jeugd in Solingen

Philippine Bausch werd geboren in 1940 in Solingen in de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen: onder haar bijnaam Pina zal ze later vanuit het nabijgelegen Wuppertal met haar Tanztheater wereldfaam verwerven. Haar ouders runnen een horecabedrijf met een hotel, waar Pina, net als haar broers en zussen, meewerkt. Ze leert mensen observeren, vooral wat hen diep van binnen beweegt. In haar latere stukken lijkt iets van deze vroege kinderjaren door te klinken: een melodie klinkt, mensen komen en gaan, en spreken over hun verlangen naar geluk. Maar ook de vroege ervaringen van de oorlog komen tot uiting in haar werk, in plotselinge paniekuitbarstingen of angst voor een onbekend gevaar.

Opleiding en werk

Ze start haar dansopleiding op 14-jarige leeftijd bij Kurt Jooss aan de Folkwang-Hochschule in Essen. Jooss was zelf ook een belangrijk dansvernieuwer, die theater en klassiek ballet met elkaar vermengde. Zijn Der Grüne Tisch uit 1932 laat dat mooi zien. Op de Folkwang-Hochschule werden ook opera, toneel, muziek, beeldhouwkunst, schilderkunst, fotografie en design onderwezen. Die combinatie van kunstdisciplines heeft Pina Bausch’ visie en werk blijvend beïnvloed.

Na haar afstuderen ontvangt Pina een beurs waarmee ze kan studeren aan de beroemde Juilliard School in New York. New York is op dat moment een smeltkroes van vernieuwing, in zowel klassiek ballet als moderne dans. Pina Bausch studeert bij Antony Tudor, José Limón, dansers van de Martha Graham Company, Alfredo Corvino en Margret Craske. Ze werkt als danseres met Paul Taylor, Paul Sanasardo, Donya Feuer en de Metropolitan Opera. Ze neemt elke kans waar om voorstellingen bij te wonen en artistieke stromingen op te nemen.

Tanztheater Wuppertal

In 1962 keert Pina op verzoek van Kurt Jooss terug naar Essen. Daar danst ze als soliste bij het Folkwang-Ballet. Ze begint zelf werk te creëren en wint in 1969 de eerste prijs bij de choreografiewedstrijd in Keulen. In 1973 wordt ze aangesteld als artistiek leider van het Wuppertaler Ballet, dat doopt ze om tot Tanztheater Wuppertal. Ze breekt met het traditionele ballet en gaat voor absolute vrijheid in expressie. Centraal in haar werk staat een wisselwerking tussen dans, beweging, spraak en vormgeving.

Wereldwijde bekendheid

Met werken zoals Le Sacre du printemps (1975) en Blaubart (1977) ontwikkelt ze een eigen, indringende stijl. Haar wereldwijde doorbraak heeft ze met Café Müller (1978). In eerste instantie stuiten haar werken op veel weerstand bij het publiek, maar geleidelijk wordt de unieke combinatie van drama, humor en poëzie wereldwijd erkend.

Dans in films van Federico Fellini en Pedro Almodóvar

Later in haar leven gaat Pina Bausch ook films maken. In 1982 werkte ze samen met Federico Fellini aan de film E la nave va (And the Ship Goes). Tussen 1987 en 1990 maakte ze haar eigen film, Die Klage der Kaiserin (The Complaint of the Empress). In 2001 speelde ze in de film Hable con ella (Talk to Her) van Pedro Almodóvar, waarin fragmenten uit Café Müller en Masurca Fogo te zien zijn.

Wim Wenders documentaire Pina

Beroemd is de documentaire Pina (2011) die Wim Wenders over Pina Bausch maakte. De beroemde fimmaker (o.a. The American Friend (1977), Perfect Days (2023)) was al enige tijd met Bausch in gesprek over een film met het gezelschap, toen zij in 2009 plotseling overleed. In de Pina voeren de dansers van Tanztheater Wuppertal je mee in haar unieke werkwijze. De dansers geven op het podium en in de buitenlucht in Wuppertal uiting van hun emoties en hun dans. De documentaire is regelmatig op verschillende streamingdiensten te zien en een belangrijke ode aan de nalatenschap van de creatieve en originele geest Pina Bausch.

Nog steeds wereldwijd gedanst

Veel van de werken van Pina Bausch worden nog steeds wereldwijd gedanst. Regelmatig in vernieuwde concepten. The Rite of Spring, met 36 dansers uit 14 Afrikaanse landen, was in 2023 in Amare een groot succes. Ook Kontakthof (1978) heeft een diverse uitvoeringsgeschiedenis. Zo is de originele choreografie nog steeds op reis, is er een ontroerende versie met jongeren en zijn er verschillende uitvoeringen met oudere dansers. Kontakthof – Echoes of ’78, in 2025 exclusief te zien in Amare, is een nieuw stuk, waarin toen en nu, film en live theater terug komen. 

Pina Bausch and more dance in Amare

Meer Amare Stories