Programmatoelichting:

Bachs Goldbergvariaties

Johann Sebastian Bachs Goldbergvariaties is een van de meest geliefde en gespeelde werken in het repertoire voor toetsinstrumenten, oorspronkelijk gecomponeerd voor klavecimbel en voor het eerst gepubliceerd in 1741. De rijkdom aan texturen en klanken in de variaties toont Bachs ongeëvenaarde meesterlijke beheersing van contrapunt, melodie en harmonische innovatie. Bijzonder is dat de variaties zijn gebaseerd op de baslijn en de akkoorden van de aria, in plaats van op de melodie.  

In deze uitvoering zult u het strijktrio-arrangement horen van Dmitry Sitkovetsky, met daarnaast aanpassingen van Marijn van Prooijen en het trio zelf. Hoewel het arrangement de essentie van Bachs complexe texturen en contrapunt behoudt, biedt het ook ruimte voor nieuwe interpretaties door de unieke klanken van de strijkinstrumenten. De dialoog tussen viool, altviool en cello zorgt voor een dynamisch contrast, waarbij de melodische lijnen en harmonische fundamenten die essentieel zijn voor Bachs stijl worden benadrukt.  

In opdracht van Graaf Hermann Carl von Keyserlingk werden de Variaties vermoedelijk geschreven voor Johan Gottlieb Goldberg, een muzikant in dienst van de graaf, om 's nachts voor de aan slapeloosheid lijdende graaf te spelen en zo te helpen zijn nachten wat aangenamer door te brengen. Hoewel het verhaal inmiddels als onwaar wordt bestempeld, was Goldberg waarschijnlijk de eerste uitvoerder van het stuk.  

De uitvoering zal in totaal ongeveer 85 minuten duren, waarbij het trio na de vijftiende variatie een kort moment zal nemen om te ontspannen, en vervolgens doorgaat met de zestiende variatie, getiteld Ouverture.  

Toelichting animatiefilm 

De Goldbergvariaties bestaat uit 32 delen. Het stuk begint en eindigt met de Aria. Daartussen zitten 30 variaties waarvan na elke twee variaties een canon volgt. In totaal zijn er 9 canons. Bij elke canon begint de tweede stem 1 toon hoger; de intervallen in de opeenvolgende canons worden steeds groter en bouwen op van prime tot none. 

De films zijn geïnspireerd door de muziek en gemaakt in dienst van de muziek d.m.v. stop motion 3D-animatietechniek. In het kort betekent dit dat het een vloeiend in elkaar overgaand bewegend beeld is van abstracte driedimensionale beelden gezien vanuit slechts één camera. Hierdoor transformeert het hele beeld van de film steeds vanuit zichzelf. 

Net als voor Bach spelen cijfers en geometrie een belangrijke rol in de 3D-animatiefilms die u tijdens het concert zult zien. Er zijn vele cijfers en vormen die bij deze cijfers horen in de beelden verstopt. 

Programma 

Johann Sebastian Bach (1685-1750) 
Goldberg Variations (1741) – gearrangeerd voor strijktrio door Dmitry Sitkovetsky 

Vormen die verbonden zijn met en verstopt zitten in de variaties
- variaties 1 t/m 3: de punt 
- variaties 4 t/m 6: de lijn 
- variaties 7 t/m 9: de driehoek en 3 strijkinstrumenten als knipoog naar de drie vertaalsters 
- variaties 10 t/m 12:  het vierkant 
- variaties 13 t/m 15: de vijfhoek, de mens, water, de pauw 
- variaties 16 t/m 18: de zeshoek, opening, architectuur 
- variaties 19 t/m 21: de zevenhoek, licht, water, lucht, universum 
- variaties 22 t/m 24: kubussen en hexagoon 
- variaties 25 t/m 27: de boom, fibonacci vorm, oneindige vorm 
- variaties 28 t/m 30: de aarde (bol)  

De 28ste en 29ste variaties vertegenwoordigen een abrupte overgang. In deze variaties klinken de laatste levendige en moedige klanken waarin Bach zijn weg lijkt te volbrengen naar een nog hoger geestelijk bewustzijn, maar hij keert met de 30ste variatie terug naar de aarde waarna nog een keer de Aria klinkt. Einde cyclus. 

De Aria en alle variaties die geen canon zijn, zijn herkenbaar door de witte achtergrond en zwart bewegend beeld. 

Bij de canons is het andersom: de achtergrond is zwart en de bewegende beelden zijn wit met een extra kleur die de tweede stem van de canon volgt. In elke variatie is een ander bindend element, de 5-lijnige notenbalk. 

Uitvoerende 

The Hague String Trio 
The Hague String Trio is een internationaal strijktrio, opgericht in 2006 door Justyna Briefjes, Julia Dinerstein en Miriam Kirby. Na jaren van studie en werk in vele landen ontmoetten ze elkaar in Den Haag, en kwamen bij elkaar om hun liefde voor kamermuziek te delen. Sindsdien hebben zij zich tot een hecht ensemble gevormd en treden op in heel Nederland en het buitenland zoals Engeland, Duitsland, Zwitserland en Tsjechië. Hun cd-opnames van After the Darkness en Celebrating Women! waarin respectievelijk vergeten Joodse en vrouwelijke componisten centraal staan, ontvingen beide lovende recensies in de Nederlandse en internationale pers. 

Lisette Huizenga
Lisette Huizenga is een digitaal kunstenaar die eerder bewegende abstractie in beeld heeft gebracht. Ze is altijd gefascineerd geweest door de verschillende soorten ruimten waarin ons bestaan zich afspeelt. Ze laat onverwachte maar toch natuurlijke overgangen zien tussen enerzijds tastbare ruimten, zoals een stad, een gebouw, mensen of een landschap, en denkbeeldige of illusionaire ruimten, zoals ideeën en fantasieën. Illusies en werkelijkheid worden samengesmolten en zo ontstaan nieuwe werelden. Al eerder werkte ze samen met musici en met een componist die muziek schreef n.a.v. haar animatiefilms. Nu is het omgekeerd en heeft ze door middel van haar bewegende beelden zelf een poging gedaan om een dialoog aan te gaan met Bach en zijn Goldbergvariaties.

Dankwoord

Het project zou niet mogelijk zijn geweest zonder de financiële steun van Gemeente Den Haag, Gravin van Bylandt Stichting, het Cultuurfonds Zuid-Holland, Stichting QEM, Voordekunst donateurs, en Pink Steenvoorden van Einstein Design. Ook grote dank voor de technische opzet en ondersteuning door Youri Wezenaar van Einstein Design, Marijn en Willem van Prooijen, en Marijn voor twee nieuwe bewerkingen in de variaties. 

Tot slot; veel dank aan Kerry en Anne Woodward, die aan de basis van het project hebben gestaan en Richard Egarr voor zijn inspirerende samenwerking. 

Bedankt!

Binnenkort in Amare