Luisteren naar ‘nieuwe’ muziek volgens New European Ensemble
april 2025, interview
Nieuwe en hedendaagse ‘klassieke’ muziek: wat is dat nu eigenlijk? En hoe kun je ernaar luisteren? We vroegen Emlyn Stam, artistiek leider van het New European Ensemble dat vaak in de Nieuwe Kerk staat, ons een aantal handvaten te geven: “Omarm het onbekende”
Kun je wat meer vertellen over jezelf en je bijdrage aan New European Ensemble?
“Ik ben Emlyn Stam, sinds 2014 artistiek leider van het New European Ensemble en vanaf de oprichting altviolist in de groep. Een groot deel van mijn werkende leven heb ik toegewijd aan het New European Ensemble. Ik houd me bezig met het opzetten van projecten en programma’s, het laten schrijven van nieuw werk door componisten en het zoeken naar spannende samenwerkingen voor de club. Dit is voor mij een nog altijd uitdagend en spannend avontuur.”
Wat voor muziek speelt New European Ensemble?
“Wij spelen de muziek van nu van de componisten van nu. Hiernaast spelen we ook muziek van de afgelopen decennia, vooral de late 20e eeuw. Het gaat ons erom de verhalen van componisten die over onze wereld en onze samenleving gaan, in muziek uit te drukken. Onze musici komen allemaal uit de klassieke traditie maar hebben een focus op avontuur in klank en uitvoeringspraktijk en het omarmen van het onbekende.”
Kun je wat meer vertellen over ‘de muziek van nu’: wat onderscheidt dit volgens jou?
“Ik heb het over nieuw gecomponeerde muziek – muziek die door een componist is vormgegeven. In die zin gaat het om de levende componist of componist uit de recente geschiedenis.
Nieuwe muziek gaat over de wereld van nu. In wat voor klanklandschap leven we? Welke verhalen vertellen we onszelf over onze wereld en onze samenleving? Het is vaak een zoektocht naar verrassing en vernieuwing of een zoektocht naar spannende belevingen en toenaderingen tot andere muziekstijlen en vormen en andere kunstvormen buiten de klassieke muziek tradities.”
Waarom spreken we dan ook wel over ‘hedendaags klassiek’?
“‘Klassieke muziek’ is eigenlijk een hele rare term. Het is iets wat in de 19e eeuw werd verzonnen om Haydn, Mozart en Beethoven te canoniseren, door hun werk te verbinden aan de hoogtepunten uit de oud-Griekse ‘klassieke’ tijd. Het idee dat hun werk ‘klassiek’ was zouden Mozart en Beethoven echter heel raar hebben gevonden – ze waren juist modernen of romantici in hun tijd!
De term 'klassiek' is hierna blijven hangen om een soort canon van componisten en meesterwerken op te bouwen. Die hebben we nu doorgetrokken zodat ook levende componisten soms in het canon vallen, zoals Arvo Pärt of Steve Reich. Je kunt stellen dat sommige werken van levende componisten dus al tot de klassieke canon behoren. In de zin van ‘we zijn het erover eens dat dit belangrijke meesterwerken zijn’."
Waarom klinkt de muziek van componisten van nu anders dan die van vroeger?
“Dit komt omdat de wereld van nu heel anders is en klinkt dan die van de 18e of 19e eeuw waarin de meeste beroemde klassieke ‘meesterwerken’ werden geschreven. Componisten willen vandaag ónze verhalen en ónze tijd doen verklanken, niet die van een ander tijdperk. Daarnaast zijn de muzikale en technologische mogelijkheden voor muziek geëxplodeerd, met nieuwe vormen van klank op akoestische instrumenten en de integratie van computers en elektronica als onderdeel van muziekstukken.”
Wat willen jullie met jullie muziek zeggen of teweegbrengen?
“We willen graag dat mensen in aanraking komen met de muzikale verhalen van onze tijd en deze verhalen vertellen. We willen communiceren dat de muziek van onze tijd eigenlijk dichtbij onze tijdsgeest staat en dat er heel veel moois, ontroerends en eigens te ontdekken valt. Ook dat we onszelf en onze omgeving in de nieuwe muziek tegen kunnen komen: of dit nou muziek is die om innerlijke rust gaat of muziek die juist uitbundig een portret van de moderne stedelijke buitenwereld is.
Voor mij moet muziek vooral ontroerend en rakend zijn. Dit hoeft niet per se omdat het mooi is, maar omdat het ons van binnen grijpt en doet nadenken, doet veranderen en doet peinzen.”
Voor wie is deze muziek interessant om naar te luisteren?
“Onze programma’s zijn voor iedereen interessant. Eigenlijk meer ‘ontroerend’ dan ‘interessant’ in mijn optiek. Ze gaan over de thema’s die ons breed raken als mens en maatschappij. Iedereen die van muziek houdt - ook niet-klassieke genres zoals jazz en pop - kan zich hierin vinden. Iedereen die voor het onbekende durft te kiezen zit bij ons goed.”
En heb je nog tips hoe mensen naar jullie muziek kunnen luisteren?
“Wees nieuwsgierig. Wat hoor ik? Hoe klinkt het? Waar lijkt het op? Wat zegt het mij? Wat voel ik van binnen? We hoeven ook niet alles mooi te vinden of te waarderen; het ene stuk is voor de een het toppunt en voor de ander is dat weer een ander stuk. Luister naar hoe de klank resoneert in jezelf en hoe het rijmt met de buitenwereld. Kijk ook naar de interactie tussen musici: wat ze in hun samenspel doen, hoe ze hun instrumenten gebruiken.”
Tot slot: wat is een goede plek om te beginnen als je je in nieuwe muziek wilt verdiepen?
“Verschillende concerten bezoeken en je laten verrassen door de diversiteit en veelheid ervan! Gaandeweg leer je steeds meer kennen en leer je ook meer over wat je wel en niet aanspreekt.”
New European Ensemble bij Amare
Meer Amare Stories
