7 weetjes over de Nieuwe Kerk

juni 2024, artikel, tekst: Luc den Bakker

Amare programmeert al jaren kamermuziek in de Nieuwe Kerk. Wie hier ooit een concert heeft bezocht begrijpt onmiddellijk waarom: niet alleen is het sfeervolle interieur een feest voor het oog, de akoestiek is er fantastisch. Graag vertellen wij jou in zeven weetjes meer over de geschiedenis van de Nieuwe Kerk en wat dit gebouw zo bijzonder maakt.

1. Precies 375 jaar geleden

De eerste steen in de bouw van de Nieuwe Kerk werd gelegd in 1649. Dat is precies 375 jaar geleden. Voor historische context: In datzelfde jaar wordt Charles I van Engeland onthoofd en gaat de macht naar de lord protector Oliver Cromwell. Dichter bij huis is dit ook het jaar waarin Frans Hals een beroemd portret van Franse filosoof René Descartes schildert.

2. De rustplaats van Spinoza

De Nieuwe Kerk is de laatste rustplaats van Baruch Spinoza. Deze Portugees-Joodse filosoof had zulke radicale ideeën dat hij door de joodse gemeenschap verbannen werd en dat veel van zijn geschriften ongepubliceerd bleven. Bij zijn rustlegging in de Nieuwe Kerk deelde hij een ongemarkeerd graf met zes anderen. Gelukkig is er later meer erkenning gekomen voor zijn werk en prijkt er nu een schitterend grafmonument tot zijn nagedachtenis in het kerkhof.

3. De eerste kerk in Den Haag voor protestanten

De Nieuwe Kerk was de eerste kerk in Den Haag die speciaal voor de protestanten is gebouwd. Oudere kerken zoals de Grote Kerk en de Kloosterkerk waren Rooms-Katholieke gebedsruimtes die na de reformatie door de protestanten zijn overgenomen. In de loop van de 17de eeuw bleek de Grote Kerk – ironisch genoeg – niet groot genoeg voor de groeiende stad Den Haag. Er moest dus een nieuwe kerk komen en die kreeg, heel toepasselijk, de naam Nieuwe Kerk.

4. Typisch protestantse architectuur

De Nieuwe Kerk heeft een typisch protestantse architectuur. De bouwstijl wordt onder andere gekenmerkt door zogenaamde centraal-bouw, waarbij het interieur sterk op het midden van de kerk gericht is. Zo kon de Bijbellezing, het woord van God, letterlijk het centrum van de gemeente vormen. Het dak van de kerk werkt hier ook aan mee: de imposante eikenhouten constructie heeft geen pilaren ter ondersteuning maar rust op de muren van de kerk. Zo kan in de hele kerk nooit iets achter een balk verscholen gaan.

5. Perfecte akoestiek voor kamermuziek

Architect Kees Spanjers heeft in 1997 de binnenkant van de kerk zo vormgegeven dat het een perfecte akoestiek heeft voor kamermuziek. De glazen platen die er hangen zijn van zijn hand. Kees Spanjers heeft zich wel vaker met akoestiek bezig mogen houden. Zo is de stadsgehoorzaal Vlaardingen door hem ontworpen, en heeft hij de Majellakerk in Amsterdam omgebouwd tot repetitieruimte voor het Nederlands Philharmonisch Orkest.

6. Orgel van Johannes Duyschot

Het orgel in de Nieuwe Kerk is gemaakt door Johannes Duyschot. De beroemde 17de-eeuwse orgelbouwer was in heel ons land actief: ook de orgels van de Westerkerk in Amsterdam en de Nieuwe Kerk in Middelburg zijn van zijn hand. C.G.F. Witte plaatste in 1867 een nieuw binnenwerk in de bestaande kas. Sindsdien noemen we dit orgel het Duyschot/Witte-orgel. Recentelijk is een grootschalige restauratie van het orgel voltooid en is de glazen wand voor het orgel verschuifbaar gemaakt. Zo kunnen we weer volop genieten van de klank van dit imposante instrument!

7. Architect van Engelse komaf

De architect van de Nieuwe Kerk, Pieter Aaronszoon Noorwits, was van Engelse komaf. Zijn vader, Aaron Noorwits, was naar de lage landen geëmigreerd en heeft daarbij zijn familienaam, Norwich, vernederlandst. De broer van Pieter Noorwits, Arent van ’s-Gravesande, was overigens ook een verdienstelijk architect. Hij heeft in Leiden een flinke staat van dienst gehad. Onder andere de Marekerk, de Doelenpoort en de Lakenhal zijn door hem ontworpen. Pieter Noorwits is bij het ontwerpen van de Nieuwe Kerk bijgestaan door kunstschilder Bartholomeus van Bassen.

➤ Bekijk het programma